Alle energieprojecten die mogelijk op Zeeland afkomen - en dat zijn er nogal wat - hebben enorme impact op de provincie. Deze plannen, zoals nieuwe kerncentrales, zijn nog niet definitief, maar veroorzaken wel onrust. “De zorgen die mensen hebben, zijn reëel”, stelt burgemeester Gerben Dijksterhuis van Borsele, de gemeente die voor acht energieprojecten in beeld is. “Anderzijds bieden de ontwikkelingen kansen. Als projecten doorgaan, moeten we die kansen, bijvoorbeeld op het gebied van economie, onderwijs en werkgelegenheid, maximaal benutten, maar ook samen een vuist maken tegen wat we willen weren.”
De mogelijke komst van twee nieuwe kerncentrales en een waterstofnetwerk, ammoniakopslag, tweede hoogspanningsstation en aanlanding van windenergie vanaf zee in het Sloegebied zijn grote projecten voor hetzelfde gebied. “Ik ken geen gemeente van onze omvang in Nederland waar de uitdagingen op dit gebied zo groot zijn”, zei Dijksterhuis in april tegen demissionair minister Rob Jetten van Energie en Klimaat. De burgemeester bezocht met onder meer gedeputeerden Jo-Annes de Bat en Dick van der Velde Den Haag om de Zeeuwse voorwaarden voor energieprojecten te overhandigen. Deze voorwaarden gaan over goed kunnen blijven wonen, werken en recreëren in Zeeland met alle ontwikkelingen die gaande zijn. Jetten zei niet te kunnen beloven dat hij aan alle voorwaarden kan voldoen, maar gaf de Zeeuwse delegatie volgens Dijksterhuis wel het gevoel dat ze gehoord wordt.
Meer duidelijkheid
“Nu is het zaak om richting 2025 de Zeeuwse belangen warm te houden in Den Haag en meer duidelijkheid over alle initiatieven te krijgen”, zegt Dijksterhuis. Belangrijke momenten zijn de inhoudelijke reactie op de voorwaarden van de minister en de technische haalbaarheidsstudies die de drie potentiële kerncentralebouwers presenteren. “We hameren er bij de minister op om goed in beeld te brengen wat de impact van alle projecten samen op onze omgeving is, want tot nu toe heeft nog niemand de regie hiervoor gepakt. De mer (milieueffectrapportage, redactie) zal naar 2025 toe een duidelijker beeld schetsen, maar meer weten we nog niet. In plaats van af te wachten wat er komen gaat, willen we ons als Zeeland wel zo goed mogelijk voorbereiden.”
De burgemeester verwacht niet dat er met de nieuwe coalitie veel verandert aan het landelijke nucleaire beleid. “We weten alleen niet hoe zwaar een nieuwe minister de belangen van de omgeving meeweegt bij nieuwe projecten.”
Onderwijs en werkgelegenheid
Als energieprojecten doorgang vinden, wil de burgemeester dat Zeeland niet alleen gecompenseerd wordt, maar daarbovenop meerwaarde terugkrijgt. “Bijvoorbeeld in de vorm van fondsen om te investeren in de omgeving.”
Besluit het Rijk om in Borssele nieuwe kerncentrales te bouwen, dan krijgt Zeeland er een werkgever van formaat bij. Alleen al de bouw van een kerncentrale duurt jaren en brengt veel werk met zich mee. “Het is belangrijk dat we hierbij lokale en regionale ondernemers betrekken. Deze werkgelegenheid is goed voor Zeeland, maar we moeten ook de effecten op de bestaande arbeidsmarkt duidelijk in kaart brengen.” Want als deze bouw duizenden banen oplevert, komen andere Zeeuwse bedrijven dan ook nog aan personeel, is een van de vragen. “Het is geen eenzijdig verhaal. We moeten alle plussen en minnen op een rij zetten.”
In het Engelse Hinkley, waar Dijksterhuis met onder meer gemeenteraadsleden van Borsele de bouw van een kerncentrale met eigen ogen heeft bekeken, hoorde de burgemeester ook dat de bouw invloed heeft op de arbeidsmarkt. “In Hinkley hebben lokale bedrijven daar in het begin last van gehad. Dat is later gestabiliseerd.”
Bij het bouwterrein in Hinkley is een onderwijscampus opgezet om mensen op te leiden voor banen in de bouw. “Veel jongelui gaan naar dit National Nuclear College. Van lasser in de bouwfase tot de bediening in de regelkamer als een kerncentrale eenmaal operationeel is, het levert veel banen op. De HZ University of Applied Sciences en Scalda zouden hier ook de schouders kunnen zetten onder zo’n soort campus.”
Burgemeester Dijksterhuis is inmiddels bijna een jaar voorzitter van GMF Europe. Dit is een samenwerkingsverband van gemeenten uit Europese landen die een nucleaire faciliteit, zoals een kerncentrale, hebben of krijgen. Nucleair beleid wordt vaak gevormd op nationaal of Europees niveau en omdat de stem van het lokale bestuur of de lokale gemeenschap vroeger vaak niet gehoord werd, is GMF Europe in 2000 ontstaan, legt Dijksterhuis uit. “De organisatie stimuleert kennisuitwisseling tussen deelnemende landen om van elkaar te leren wat het betekent om te leven met een nucleaire faciliteit.”
Borsele is al vele jaren lid van GMF Europe en voordat Dijksterhuis voorzitter werd was hij al sinds 2020 vicepresident. “In de eerste plaats ben ik natuurlijk burgemeester van Borsele, maar we zien als gemeente ook de meerwaarde van het voorzitterschap. GMF Europe komt op voor de belangen van de lokale omgeving. De kennisdeling, maar ook het bezoek aan Hinkley, dat mogelijk was via onze GMF-contacten, heeft echt de ogen geopend. Wat doe je als er een kerncentrale bijkomt en wat krijg je ervoor terug? In Hinkley hebben ze bijvoorbeeld een impactanalyse laten opstellen voordat de bouw begon. Dat gaan wij hier nu ook doen.”